నిరతము నీ సిరులు నించేటిచోటు!

 

నేను ఇదివరకే అన్నట్టు అన్నమయ్య సంకీర్తనాలకు వ్యాఖ్యానం రాయడం అన్నది కత్తిమీద సాములాంటిది. ఈ టపాలో నేను ప్రస్తావించే సంకీర్తనలోని భావం చాలా సున్నితమైనది. కొందఱు మిత్రుల కోరికమేరకు ఈ సంకీర్తనకు వివరణ రాసేందుకు సాహసిస్తున్నాను.

అన్నమయ్య కీర్తనలలో నాయకుడు శ్రీవెంకటేశుడు, నాయిక అలమేలుమంగ. ఈ నాయికుణ్ణి  రేపల్లె బాలుడైన చిలిపి కృష్ణుడని, ఉగ్రరూపుదాల్చిన అహోబల నృసింహుడని, చెన్నకేశవుడని, ఆదిపురుషుడైన మహావిష్ణువని, శ్రీరాముడని, పొట్టి వామనుడని రకరకాల పేర్లతో కొలిచాడు అన్నమయ్య. నాయికను కూడ వేర్వేఱు పేర్లతో వేర్వేఱు రూపాలతో కొలిచాడు. పాలు పెరుగులమ్మే గొల్లెతగా, తాళ్ళపకవారింటి ఆడపడుచుగా, సరసాలాడే గోపికగా, పంతాల సత్యభామగా, చెంచితగా,  జానపద నాయికగా, క్షీరాబ్ధి కన్యగా, గిరిజనస్త్రీగా, లంబాడిమగువగా, భూదేవిగా ఇలా ఒక్కొక్క కీర్తనలో ఒక్కోరూపం ఆమెకి. వేర్వేఱు సందర్భాలలో ఆ మగువ ప్రవర్తనలనూ, ఆమెలో కలిగే భావాలనూ ఎన్నెన్నో కీర్తనలలో అన్నమయ్య అద్భుతంగ పలికాడు; పలికించాడు.

అప్పుడప్పుడు నాయిక, నాయకుణ్ణి నిందిస్తుంది. తనతో ప్రేమగా కాసేపు కబుర్లు చెప్పలేదనో, నగలూ-చీరలూ కొనిపెట్టలేదనో, ఇరుగుపొరుగు వారు మంచి ఇల్లుకట్టుకున్నారనో(నువ్వెందుకు కట్టలేదన్న భావంతో), అలకతీర్చడం చేతకాదనో, ముద్దుచెయ్యలేదనో, షికారుకి తీసుకెళ్ళలేదనో ఇలా ఎవేవో కారణాలకులకు నిందుస్తుంది నాయిక. ఈ కీర్తనలో నాయిక ఎందుకు నిందిస్తుందో చూద్దాం. పని ఒత్తిడిలోపడో, మఱేవో కారణాలవలనో నాయకుడు శృంగార సంయోగాన్ని మఱచిపోయాడు. దేహ వాంచలనూ, ఇష్టాలనూ తీర్చు అని నేరుగ అడగడంలేదు ఈ నాయిక. తనదేహాన్ని ఇల్లుగా వర్ణించి ఆ ఇంటిని మఱచిపోయావు అని వాపోతుంది. ఆమె దేహం అనే ఇల్లు ఆయన కొలువుండేటి చోటట, ఆ చోటు తెలియదా నీకు అన్నట్టుగా ప్రశ్నిస్తుంది నాయిక. “మరుని నగరిదండ మాయిల్లెఱగా” ఈ కీర్తనలో నాయికే స్వయంగా తన అంగాంగవర్ణన చేస్తున్నట్టు రాశారు అన్నమయ్య. ఈ శృంగార సంకీర్తనలో కొన్ని philosophical thoughts కూడా ఉండటం విశేషం.

=================================

రాగం : శ్రీరాగం

(తి.తి.దే తాళ్ళపాక సాహిత్యం - 5వ సంపూటికనుండి)

AUDIO

G. నాగేశ్వర నాయుడు గారు స్వరపరిచి, B వసంత గారితో పాడారు.

=================================

పల్లవి

మరుని నగరిదండ మాయిల్లెఱగవా

విరుల తావులు వెల్లవిరిసేటి చోటు

చరణం 1

మఱగు మూక చింతల మాయిల్లెఱగవా

గుఱుతైన బంగారుకొండల సంది

మఱపు దెలివి యిక్క మాయిల్లెఱగావా

వెఱవక మదనుడు వేటాడేచోటు

చరణం 2

మదనుని  వేదసంత మాయిల్లెఱగవా

చెదరియు జెదరని చిమ్మ జీకటి

మదిలోన నీవుండేటి మాయిల్లెఱగవా

కొదలేక మమతలు కొలువుండేచోటు

చరణం 3

మరులుమ్మెతల తోట మాయిల్లెఱగవా

తిరువేంకటగిరిదేవుడ నీవు

మరుముద్రల వాకిలి మాయిల్లెఱగవా

నిరతము నీ సిరులు నించేటిచోటు

కొన్ని ముఖ్యమైన పదాలకు అర్థాలు /  Meaning (సందర్భోచితమైన అర్థాలు):

మరుని = మదనుడి

నగరి = భవనము

దండ = సమీపాన, పక్కన (మఱొక్క అర్థములో హారము, పూలమాల)

మాయిల్లెఱగవా = మా యిల్లెక్కడో తెలియదా?

విరుల = పూవుల

తావులు = పరిమళాలు

వెల్లవిరిసేటి = (పరిమళములు) చిమ్మేటి, చల్లేటి

మఱగు = అలవాటుపడు, చాటు  (మఱొక్క అర్థం : అజ్ఞానము, మరిపించే)

మూక = గుంపు, సమూహము (మఱొక్క అర్థం : మందమతిగల )

చింతల = చింతచెట్లు (మఱొక్క అర్థం : కలతల)

గుఱుతు = మేర, చిహ్నము

సంది = వీధి, బీటిక

మఱపు = మఱిపించే

దెలివి = తెలివి

యిక్క = చోటు, స్థానము

వెఱవక = భాయములేకుండ

మదనుని = మన్మథుని

వేదసంత = వేదాధ్యయనమ (మదనుని వేదము అంటే కోరిక, ఆశ, కామము అని అర్థము)

చిమ్మచీకటి = గాఢమైన అంధకారము

కొదలేక = కొదవలేక, కొఱతలేక

కొలువుండేచోటు = నిత్యమువిహరించేచోటు

మరులు = మోహము, కామము

ఉమ్మెతల = ఉమ్మెత్త (ఈ చెట్టులోని కాయలు తింటే పిచ్చెక్కును)

(http://en.wikipedia.org/wiki/Datura)

(http://en.wikipedia.org/wiki/File:Datura_fruit.jpg)

మరుముద్ర = మదనుడి గుఱుతులు

వాకిలి = తలుపు, ద్వారము

నిరతము = మిక్కిలి ఆసక్తితో, ఎనలేని ఆనందముతో

నించేటి = నింపబడే

తాత్పర్యం :

మా యిల్లెక్కడో తెలియదా? మదనుడు దండ వేలాడే ప్రదేశమే! ఆ దండలోని పువ్వులు పరిమళాలు విరజిమ్మే చోటే మా యిల్లు. (నిత్యము గుండెలు చిలుకే మన్మథుడుండే చోటుకు సమీపాన ఉన్న నా మనసు అని మఱో అర్థం!)

కలతలతో కల్లోల పడే నీ మనసుని సుఖాలాతో కట్టిపడేసి, కష్టాలను మఱపించేచోటే మాయిల్లు. అటువంటి మాయింటిని ఎలా గుర్తుపట్టి చేరుకుంటావు? అక్కడ బంగారు కొండలుంటాయ్! ఆ సందే మాయిల్లు. ఆ చోటుకి ఇంకో ప్రత్యేకతకూడా ఉంది, ఎటువంటి మేధావినైనా, తన మేధస్సుని మఱిసిపోజేసే బలముగల స్థలం అది. (What a great Philosophical thought). ఈ ఒక్కచోటే మదనుడు భయంలేకుండా తన విల్లునెక్కుపెట్టి వేటాడుతుండేది. అక్కడె మాయిల్లు.

మన్మథుడి వేదమైన కామాన్ని అధ్యయనం(పఠనం) చేసేది ఇక్కడే. మఱొక్క గుర్తుకూడా ఉంది, అక్కడ చెదిరి చెదరని చిమ్మ చీకటి కమ్ముకుని ఉండ్టుంది. అక్కడే మాయిల్లు. అక్కడే నిన్ను దాచుకున్న నా మనసు ఉండేది.  ఆ మనసులో మమతలకు కొరతలేదు.

మాయిల్లు మోహాల ఉమ్మెత్తతోట. ఉమ్మెత్త కాయతింటే ఎలా పిచ్చెక్కుతుందో అలాగే మాయిల్లు కూడా మోహాలమత్తులో ముంచ్చేస్తుంది. ఓ తిరుమలమలగిరి వెంకటేశుడా గుర్తుంచుకో, మాయింటి వాకిటి ద్వారానికి మన్మథుని చిహ్నాలుంటాయి. మిక్కిలి ఆనందం కలిగించే నీ వలపు సిరులతో నిండియుండేచోటే మాయిల్లు.

============================

rAgaM : SrIrAgaM

pallavi

maruni nagaridaMDa mAyille~ragavA

virula tAvulu vellavirisETi chOTu

charaNaM 1

ma~ragu mUka chiMtala mAyille~ragavA

gu~rutaina baMgArukoMDala saMdi

ma~rapu delivi yikka mAyille~ragAvA

ve~ravaka madanuDu vETADEchOTu

charaNaM 2

madanuni  vEdasaMta mAyille~ragavA

chedariyu jedarani chimma jeekaTi

madilOna neevuMDETi mAyille~ragavA

kodalEka mamatalu koluvuMDEchOTu

charaNaM 3

marulummetala tOTa mAyille~ragavA

tiruvEMkaTagiridEvuDa neevu

marumudrala vAkili mAyille~ragavA

niratamu nee sirulu niMchETichOTu

చీమ కుట్టెనని చెక్కిట కన్నీరు జార వేమరు వాపోయేవాడు...

చిన్నపిల్లాడు చేసే అల్లర్లు చూసేందుకు ముద్దుగా ఉంటాయ్; శ్రుతిమించిపోనంతవరకు. గోకులంలోని కృష్ణుడు గొల్లభామలతో చేసే అల్లరి అంతా, ఇంతా కాదు. ఉట్లమీదున్న పాలు, పెరుగులను దొంగిలించే కృష్ణుడి మీద కొందరు గొల్లభామలు యశోదతో ఫిర్యాదు చేస్తారు. రోజు రోజుకీ వీడి అల్లరి ఎక్కువైపోతుంది! కృష్ణుడిని ఎలా దండించాలో తెలియక, చెట్టుకు కట్టేసి పనిచేసుకుంటుంది.

మఱికొందరు గొల్లభామలేమో ఆ అల్లర్లను ఆతిథ్యమిచ్చి ఆమోదిస్తున్నారు. రోజు వచ్చి అల్లరిచేసి పాలు, పెరుగు తాగి వెళ్ళే ఆ యశోదా తనయుడు ఇవేళ రాడేంటా అని ఒకరినొకరు విచారించుకుంటున్నారు. ఎవరికీ తెలియకుండా పాలకడవనెత్తి వాడు కిందా మీదా కార్చుకుంటూ పాలు తాగే వైనం చూడ ముచ్చటగా ఉంటుంది వారికి. నల్లటి ఒంటి మీద తెల్లటి పాల చారలు! దానికితోడు వాడి నోట్లోనుంచి కారే చొంగ యొక్క జిడ్డు. భలే ముచ్చటగా ఉంటాడు. ఎక్కడున్నా వాణ్ణి పట్టుకురావలని వెతుకుతున్నారు.

వామన రూపంలో ఉన్నా, విశ్వరూపంలో ఉన్నా, బుల్లి కృష్ణుడి రూపంలో ఉన్నా ‘విష్ణు’ బలము తగ్గదుకదా? ఆ కట్లు తెంచుకుని మళ్ళీ తన అల్లరి చిల్లరి పనులు మొదలుపెడతాడు చిన్ని బాలుడు. అక్కడ ఓ గోకుల వనిత నెయ్యి చేసేందుకు వెన్నదీసి పెనంలో పోసింది. వెన్నకనబడగానే ఈ కృష్ణుడి కళ్ళు పెద్దవయ్యాయి; వివేకాన్ని గాలికొదిలేశాడు. వెళ్ళి  చేయిపెట్టేశాడు! వేడికి వేళ్ళు చురుక్కు మన్నాయి. పిల్లవాడు కాస్త దూరంగా వెళ్ళి నిల్చుని ఏడ్వడం మొదలుపెట్టాడు. బుగ్గలమీద కన్నీటి ధారలు. ఏడుపువిని అక్కడికొచ్చిన  గోకులపు నారీజనం విలపించే బాలుడిని సమీపించి “ఏమైంది, కన్నయ్యా?” అంటే; ఏమి ఎఱుగని అమాయకుడిలా, ఒక్క క్షణం ఏడుపాపి “చీమకుట్టింది” అని ఇంకా కాస్త ఎక్కువ శ్రుతిలో విలపించడం మొదలుపెట్టాడు. గోకుల వనితలకు కృష్ణుడి కపటం అర్థం అయిపోయింది. “ఓరి, దొంగ కృష్ణుడా!” అని ఓదార్చడం మొదలుపెట్టారు.

చిన్ని కృష్ణుడి అల్లర్లను గొల్లెతలు ఎలా వివరిస్తున్నారో అన్నమయ్య మాటల్లోనే వినేయండి.

================================
రాగం : దేవగాంధారి

 AUDIO 1

శ్రీమతి చిత్ర గారి గళంలో
('చందమామకథ' సినిమాకోసం డా. రాజ్శేఖర్ శర్మ గారు స్వరపరిచినది)
 

AUDIO 2

BKP (గరిమెళ్ళ బాలకృష్ణప్రసాద్) గారి గళంలో

================================

పల్లవి

ఇట్టి ముద్దులాడి బాలుడేడ వాడు - వాని
బట్టి తెచ్చి పొట్టనిండ బాలువోయరే

చరణం 1
గామిడై పారితెంచి కాగెడి వెన్నెలలోన
చేమపూవుకడియాల చేయిపెట్టి
చీమగుట్టెనని తనచెక్కిట గన్నీరు జార
వేమరు వాపోయేవాని వెడ్డు వెట్టరే

చరణం 2
ముచ్చువలే వచ్చి తన ముంగమురువుల చేయి
తచ్చెడి పెరుగులోన తగ బెట్టి
నొచ్చెనని చేయిదీసి నోరునెల్ల జొల్లుగార
వొచ్చెలి వాపోవువాని నూరడించరే
 
 చరణం 3

ఎప్పుడు వచ్చెనో మాయిల్లుచొచ్చి పెట్టెలోని
చెప్పరాని వుంగరాల చేయిపెట్టి
అప్పడైన వేంకటాద్రి అసవాలకుడు గాన
తప్పకుండబట్టి వాని తలకెత్తరే!

కొన్ని ముఖ్యమైన పదాలకు అర్థాలు /  Meaning (సందర్భోచితమైన అర్థాలు):
ఇట్టి = ఇటువంటి
ముద్దులాడి = యశోద ("మొద్దొచ్చే యశోదమ్మ" అన్న అర్థంలో)
బాలుడేడ = (ఆ యశోద యొక్క) బాలుడెక్కడ
వాని = వాడిని
బట్టి = పట్టి
తెచ్చి = తీసుకొచ్చి
బాలువోయరే = పాలుతాగించండి

గామిడి = కఠినమైన, బలమైన, క్రూరమైన, Cruel
(గామిడై = గొప్పవాడులాగ, పెద్దవాడులాగ)
పారి = బారి = గొలుసు, Chain 

(పారి = పాలకుండ)
కాగెడి వెన్నలలోన = కాగుతున్న వెన్నల్లో
చేమపూవు = చేమంతి పువ్వులాంటి
కడియాలు = Anklet, కడియము
చీమగుట్టెనని = చీమ కుట్టిందని
తనచెక్కిట = తన బుగ్గపీన
గన్నీరు = కన్నీరు
వేమరు = వేమారు = మాటిమాటికి
వాపోవు = విలపించు, ఏడ్చే
వెడ్డు = కపటము, నటన
వెట్టరే = కనుగొనరే

ముచ్చువలే = దొంగలా (దొంగమొఖం)
ముంగమురువుల చేయి = కడియాలు తొడిగిన చేయి (ముంగమురువు = కడియము)
జొల్లుగార = చొంగ కారుతూ
వొచ్చెలి = అయ్యో అని
వాపోవువాని  = ఏడ్చే వాడిని
నూరడించరే = ఓదార్చరే

తాత్పర్యం :
ముద్దొచ్చే ఆ యశోద ఇంటి చిన్నబ్బాయి, బుల్లి క్రిష్ణుడు ఎక్కడున్నాడో వెతకండి. వాడికి పాలు, పెరుగు, వెన్నలంటే మహా ఇష్టం. వాడిని పట్టుకొచ్చి పొట్టనిండా పాలుపొయ్యండి అంటున్నారు గొల్లెతలు.

యశోద కఠినమైన గొలుసుతో సంకెల వేసి చెట్టుకి కట్టేసింది. సంకెల వాడికోలెక్కా? తెంచేశాడు! అల్లర్లపథంలో పడ్డాడు! అక్కడ ఓ వనిత నెయ్యికోసం వెన్నదీసి పెనములోపోసి లోపలికెళ్ళింది ఈ లోపల వెన్నచూసిన కృష్ణుడి మనసాగక కాగుతున్న వెన్నలో బంగారు కడియము తొడిగిన, చేమంతిపూవులాంటి తన చేతిని పెట్టాడు. చురుక్కుమని కాలాయి వేళ్ళు. బాలుడు ఓర్చుకోలేక ఏడవడం మొదలుపెట్టాడు. చుట్టూపక్కనున్న అమ్మలక్కలు వీడిచుట్టు చేరి అడిగితే “చీమకుట్టింది, చీమకుట్టేసింది...” ఇంకా గట్టిగా ఏడుస్తున్నాడు. బుగ్గలమీద కన్నీటి చుక్కలు దొర్లుతున్నాయి. చూస్తున్న అమ్మలక్కలు గ్రహించారు వాడి కపటివేషాలను.

మరో సందర్భాన, ఈ చిన్ని కృష్ణుడు ఏమి చేశాడో తెలుసా?
దొంగలా వచ్చి నవరత్నాల కడియాలుతొడిగిన చేతులు తెచ్చి అమ్మేందుకు తీసిపెట్టిన గడ్డపెరుగుకడవలో పెట్టేశాడు. ఏమన్నా అంటే ఎక్కడ నొచ్చుకుంటాడో అని వాని చేయిపట్టుకుని, “వద్దు! నీకు వేరే పెరుగు ఇస్తాను” అన్నా వినడాయె. అలా చేయిపట్టుకుని ఆపినందుకే కెవ్వుమని నోటిలో చొంగ కార్చుతూ ‘అయ్యో! అమ్మా!” అని వాపోతున్నాడు. అందరూ వచ్చి ఓదార్చండి అంటుంది ఈ భామ.

మరోభామ ఇలా అంటుంది...
తాళంవేసిన ఇంటిలోకి ఎలావచ్చాడో, ఎప్పుడు వచ్చాడో తెలియదుగానీ, మానికాలు, ముత్యాలు మెరిసే ఉంగరాలు తొడిగిన చేతులతో పెట్టెలన్నీ తనిఖీ చేస్తున్నాడు; తినడానికి ఏమున్నాయా అని. ఆకలి మీదున్న ఆ బాలుడెవరోకాదు, తిరుమలనుంచి దిగివచ్చిన ఆ అప్పడు శ్రీవేంకటేశుడే. వదలకుండ పట్టుకోండి, హాయిగా ఆడుకుందాం వాడితో అంటున్నది ఈ భామ.

===============================

rAgaM : dEvagAndhAri

pallavi

iTTi muddulADi bAluDEDa vaaDu - vaani
baTTi tecchi poTTaniMDa baaluvOyarE

charaNaM 1

gaamiDai paariteMchi kaageDi vennelalOna
chEmapUvukaDiyaala chEyipeTTi
cheemaguTTenani tanachekkiTa ganneeru jaara
vEmaru vaapOyEvaani veDDu veTTarE

charaNaM 2

muchchuvalE vachchi tana muMgamuruvula chEyi
tachcheDi perugulOna taga beTTi
nochchenani chEyideesi nOrunella jollugaara
vochcheli vaapOvuvaani nooraDiMcharE
 

charaNaM 3

eppuDu vacchenO maayilluchocchi peTTelOni
chepparaani vuMgaraala chEyipeTTi
appaDaina vEMkaTaadri asavaalakuDu gaana
tappakunDabaTTi vaani talakettarE!

===============================

అన్నిటా చక్కనిదానవు...

తరతరాలుగా స్త్రీలను గౌరవించిన జాతి మనది. వివేకముగల ప్రతి భర్తా తన భార్య మాటలకు విలువిస్తాడు! అన్నివిషయములోనూ భార్య సలహాలు తీసుకుంటాడు. ఆమె చెప్పినమాటలు వింటాడు. చాలామటుకు, 'విజయము సాధించిన ప్రతి మగవాడి వెనుకా ఒక ఆడది ఉంటుంది ' అంటారు. ఇది మనుషులకే కాదు; దేవుళ్ళకుకూడా వర్తిస్తుంది. చెప్పాలంటే దేవుళ్ళలో ఇలాంటీ ఆనవాయితీ ఉందికాబట్టే మనుషుల్లోకూడా పారంపర్యంగా కొనసాగుతోంది ఆ legacy.

 

ఆడవాళ్ళకు ఉన్నంత సున్నితత్వము మగవారికి ఉండదు. కష్టాలకు ఆడవాళ్ళు కరిగి కన్నీళ్ళు కార్చినట్టు మగవారు కరిగిపోరు.  అది manufacturing defect. అందుకే భిక్షమెత్తేవాడుకూడా "అమ్మా ఆకలీ", "తల్లీ అన్నంపెట్టు" అంటాడు.

అమ్మ Home-Minister! పైకికనబడకపోయినా home minister కి పవరెక్కువ. Home-ministry ఎలా dictate చేస్తే అలా నడవాల్సిందే ప్రభుత్వం బాధ్యత. అమ్మెలా చెప్తే నాన్న అలా చేస్తాడు. అమ్మే రిమోట్ కంట్రోల్!

పిల్లల మనసు అమ్మకు అర్థమైనట్టు నాన్నకి అర్థం కాదు. అలమేలుమంగ అమ్మ, శ్రీవెంకటేశుడు నాన్న, అన్నమయ్య పిల్లవాడు. అందుకే అమ్మతో చెప్పి recommend చెయ్యమంటున్నాడు అన్నమాచార్య.

==========================================

రాగం :  సాళంగనాట
కౌశల్య గారి గళంలో AUDIO ఇక్కడ వినండి

==========================================

            పల్లవి
            ఆతడు నీవాడినట్టె అన్నిపనులును జేసు
            శ్రీ తరుణివి మమ్ము రక్షించవమ్మ

            చరణం 1
            యేలవమ్మ మమ్మును యెక్కితివి పతి వురము
            నీలీల లేమి సేసినా నీకుజెల్లును
            బాలకి వన్నిటా నీవు పనిగొంటి వాతనిని
            కీలు నీచే నున్నది రక్షించవమ్మా

            చరణం  2

            మన్నించవమ్మ మమ్ము మగడు నీచేతివాడు
            సన్నల నీచేతలెల్లా సాగి వచ్చీని
            అన్నిటా జక్కనిదాన వటమీదట దొరవు
            యెన్నిక కెక్కె నీబ్రదు కిక గావవమ్మా

            చరణం  3

            యీడేరించవమ్మ మమ్ము నిట్టె యలమేల్మంగవు
            గూడితి శ్రీ వేంకటేశు గోరినట్టెల్లా
            యీడులేనిదానవు నే మూడిగాలవార మిదె
            వేడుక లెల్లా నీ సొమ్మే వెలయించవమ్మా 

కొన్ని ముఖ్యమైన పదాలకు అర్థాలు /  Meaning (సందర్భోచితమైన అర్థాలు):

ఆతడు = ఆయన
నీవాడినట్టే = నువ్వు ఎలా అంటే అలా
జేసు = చేసెదడు
శ్రీ తరుణివి = శ్రీయొక్క ఇల్లాలు

ఉరము = రొమ్ముస్థలము
బాలకి = యువతి, బాలిక
 పనిగొంటివి = ఆజ్ఞాపించేంత చనువు పొందావు
కీలు = సూత్రము; ఉపాయము; controlling power

మన్నించు = క్షమించు; కడతేర్చు
సన్నల = సైగలతో; కనుల భాషలతో
జక్కనిదాన = చక్కనిదానివి
వటమీదట = మర్రాకుపైన
దొరవు = రాణివి / (మర్రాకుమీద పవలించిన దొరయొక్క భార్యవు)
ఎన్నికకెక్కె = ప్రార్థన/స్తుతి పాటకెక్కే
గావవమ్మ = ఉత్తేజపరచవమ్మ

యీడేరించవమ్మ = ఈడేర్చవమ్మ
గోరినట్టేల్లా = కోరినట్టెల్లా
ఊడిగాలవారము = సేవలుచేసేవారము,
వెలయించవమ్మా = ప్రకాశించవమ్మా

తాత్పర్యం : 

అమ్మా శ్రీదేవీ, మీవారు జగత్గురువేకావచ్చు. లోకాలనంతా పాలించేవాడైయుండచ్చు. ఆయనను పాలించేది నువ్వే కదా? నువ్వెలా చెప్తే అలా చేస్తాడు శ్రీమన్నారాయణడు. మమ్ములను రక్షించమని చెప్పవమ్మా ఆయనకు.

(ఆయనకే direct గా చెప్పక నీకెందుకు మొరపెట్టుకుంటున్నాము? నువ్వు చెప్తే ఆయన ఎండుకు జవదాటడు? నీ గొప్పతనాలేమిటో తెలుసా? అని అమ్మవారి గొప్పతనమేంటే అమ్మవారికే గుర్తుచేస్తున్నాడు అన్నమయ్య)

ఆయన గుండెలమీదచేరి ఆయన మనసుని పాలించే అంతటి చనవు ఉంది నీకు. ఆ చనువు ఉందికాబట్టి నీదే పైచెయ్యి. ఆయన మానసాన్ని పాలించటమే కాదు, ఒక కంట మా క్షేమాన్ని కూడా చూసుకో. నువ్వేం చేసినా ఆయన  పల్లంత మాటైనా అనడు. చిరునవ్వులు ఒలకబోస్తూ అలా నీకేసి చూస్తూ ఉంటాడు. అన్నీ చెల్లుతాయి నీకు. నువ్వు చూసేందుకు అణ్యము పుణ్యము తెలియని బాలికలా ఉన్నా, ఆయనని ఆడించే ఉపాయము నీదగ్గరే ఉందిగనుక మమ్ములను రక్షించమని ఆయనకు ఆనతిస్తూ ఉండు.

మొగుణ్ణి ఎంతలా నీ చేతి గుప్పెట్లో ఉంచుకున్నావంటే కనుసైగలతోనే అన్నిపనులనూ సాధించుకోగలవు! మమ్ములను మన్నించమని నోరుతెరచి చెప్పనక్కఱ్లేదు. కనుసైగతో చెప్పు అది చాలు మాకు! మా చక్కని తల్లివి చేస్తావు కదూ? మార్రాకుమీద తేలిన ఆ బుజ్జి దొరని గెలిచిన రాణివి గనుకే భక్తులు నిన్నుకూడా స్తుతిస్తారు!

 శ్రీవెంకటేశుని అంతరాత్మనెఱిగి, ఆయన మనసుకనుగుణంగా నడుచుకునే గొప్పతనంగల తల్లీ, మేమందరం నీకు ఊడిగాలు చేసెదము మమ్ములను ఈడేర్చు! నీకెవరూసాటిలేరు; మేము చేసే జాతరలూ, వేడుకలూ నీకొరకే! నీకంటిచూపుకాంతిని మాపై చిందించవమ్మా!

====================================

rAgaM : sALaMganATa

pallavi

AtaDu neevADinaTTe annipanulunu jEsu
Sree taruNivi mammu rakshiMchavamma

charaNaM 1

yElavamma mammunu yekkitivi pati vuramu
neeleela lEmi sEsinA neekujellunu
bAlaki vanniTA neevu panigoMTi vAtanini
keelu neechE nunnadi rakshiMchavammA

charaNaM 2

manniMchavamma mammu magaDu neechEtivADu
sannala neechEtalellA sAgi vaccheeni
anniTA jakkanidAna vaTameedaTa doravu
yennika kekke neebradu kika gAvavammA

charaNaM 3

yeeDEriMchavamma mammu niTTe yalamElmaMgavu
gUDiti Sree vEMkaTESu gOrinaTTellA
yeeDulEnidAnavu nE mUDigAlavAra mide
vEDuka lellA nee sommE velayiMchavammA
===================================